Η χοροθεραπεία, ως θεραπευτική μέθοδος

Η χοροθεραπεία ή χοροκινητική θεραπεία αποτελεί θεωρία κ μεθοδολογία που χρησιμοποιεί την θεραπευτική διαδικασία(π.χ. σχέση, συναισθηματική ανάπτυξη, συμβολική εμφάνιση εσωτερικών συγκρούσεων), την εξελικτική κίνηση και την κινητική έκφραση.

Η Αμερικάνικη Ένωση Χοροθεραπείας (ADTA) έχει ορίσει την Χοροθεραπεία ως «την ψυχοθεραπευτική χρήση της κίνησης σαν μια διαδικασία προώθησης της συναισθηματικής, γνωστικής και φυσικής (σωματικής) ολοκλήρωσης του ατόμου».

Η Χοροθεραπεία εργάζεται πάνω σε μία ποικιλία θεραπευτικών, εκπαιδευτικών και κλινικών προσεγγίσεων υποβοηθώντας τα άτομα στην συναισθηματική, ψυχολογική, πνευματική και σωματική τους αυτό- εξέλιξη. Οι ρίζες της βρίσκονται στη σχέση της με το χορό σαν θεραπευτική τέχνη και κυρίως στον τρόπο που αυτός έχει εφαρμοστεί στην διάρκεια της ιστορίας. Ο χορός θεωρείται ως η αρχαιότερη των τεχνών και ως μια από τις αρχαιότερες μορφές ψυχοθεραπείας που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα. Αποτελεί αφύπνιση της σωματικής μνήμης, τρόπο επανασύνδεσης με τις ρίζες. Χορεύω μπορεί κάλλιστα να σημαίνει θυμάμαι με το σώμα μου (France Scott Billmann, 1997).

Τρεις βασικές προϋποθέσεις είναι κεντρικής σημασίας στην επέμβαση της χοροθεραπείας:
1. Ότι η έκφραση της κίνησης του ατόμου είναι αντανάκλαση της ενδοψυχικής δυναμικής του,
2. Ότι μια αλλαγή στην κίνησή μας θα αποτελέσει μια αλλαγή στη συμπεριφορά μας,
3. Ότι όσο μεγαλύτερη διάσταση του κινητικού μας δυναμικού εκφράζεται, τόσο καλύτερα είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν οι αλλαγές και οι πιέσεις που δεχόμαστε από το προσωπικό μας περιβάλλον. (άρθρο για την Εγκυκλοπαίδεια Αποκατάστασης του MACHILLAN, 1994, μτφ. Άντα Παίζη).

Η κύρια εξελικτική έννοια, πάνω στην οποία στηρίχτηκε μεγάλο μέρος του θεωρητικού μοντέλου της χοροθεραπείας, είναι εκείνη η οργάνωση φαινομένων η οποία αναφέρεται ως εικόνα σώματος. Η ψυχανάλυση ορίζει ως «εικόνα σώματος» την υποκειμενική αναπαράσταση του «εγώ σε σχέση με τους άλλους», την ασυνείδητη ταυτότητα. Η εικόνα σώματος εκφράζει τον εαυτό και μάλιστα, όσο πιο δυνατή και ακριβής είναι, τόσο πιο υγιής είναι η ιδέα περί εαυτού. Επιπλέον, η επικοινωνία μας με τους άλλους γίνεται δυνατή χάρη στην εικόνα σώματός μας (Dolto F., 1984).

Στη χοροθεραπεία η εικόνα  σώματος τίθεται στο επίκεντρο της προσοχής. Για να κινηθείς χρειάζεται να έχεις μια εικόνα του σώματός σου. Ο Winnicott εξελίσσει τις αρχικές διατυπώσεις του Freud «το Εγώ είναι ένα σωματικό εγώ, αλλά όταν όλα πάνε καλά και μόνο τότε, το άτομο του μωρού αρχίζει να συνδέεται με το σώμα και τις σωματικές λειτουργίες…». Όταν η εικόνα σώματος είναι λανθασμένη ή ατελής, η αντίληψη, η μάθηση και η κατανόηση παραμορφώνονται.  Στη χοροθεραπεία, θεωρούμε ότι η εικόνα σώματος μπορεί και αλλάζει και ότι μέσα από αυτήν την αλλαγή γίνονται αλλαγές και στη δομή του εαυτού.

Η κατανόηση της ανάπτυξης του Εγώ και των αντικειμενότροπων σχέσεων είναι ένα πολύ σημαντικό τμήμα της χοροθεραπευτικής προσέγγισης. Η αντικειμενότροπη συσχέτιση του ατόμου προς τη θεραπεύτρια εξελίσσεται μέσα από διάφορα επίπεδα καθώς ενεργοποιείται και ενθαρρύνεται μέσω ποικίλων κινητικών εμπειριών. Μέσα στη θεραπευτική σχέση η χοροθεραπεύτρια γίνεται το «υποκατάστατο» της μητέρας (DRATMAN, 1967).

Η χοροθεραπεία χρησιμοποιώντας τις ποιότητες κίνησης (χρόνο, χώρο, βάρος και ροή) επιδρά άμεσα στην αντιληπτό-κινητική και αισθητήριο-κινητική ανάπτυξη και οργάνωση του ατόμου.  Έτσι το βοηθάει να αναπτύξει την εσωτερική αίσθηση του χρόνου, του χώρου ή της ροής ενέργειας, καθώς και την αίσθηση του κέντρου βάρους ή την αίσθηση του «φυσικού εαυτού». Θετικές αλλαγές προκύπτουν σύντομα στο επίπεδο της συμπεριφοράς. Επιπλέον, επηρεάζεται η δομή ή η αναδόμηση της εικόνας σώματος, η οποία συνδέεται άμεσα με τη σοβαρότητα ή την πολυπλοκότητα των ψυχοπαθολογικών φαινομένων. Στοιχεία που επιδρούν επίσης στην εξέλιξη της εικόνας του σώματος αποτελούν η επένδυση θετικών συγκινήσεων στο σώμα, η διαφοροποίηση του σώματος από το περιβάλλον, η αναγνώριση των μερών του σώματος και της μεταξύ τους σχέσης καθώς και η κίνηση στο χώρο. Άλλα στοιχεία που χρησιμοποιεί η χοροθεραπεία για το σκοπό αυτό  είναι η ισορροπία, η ευθυγράμμιση, η αναπνοή, η ένταση και η χαλάρωση.

Επίσης η χοροθεραπεία συμβάλλει στη διεύρυνση της κίνησης και με τον τρόπο αυτό μεγαλώνει το εύρος των επιλογών του ατόμου, καθώς και η ικανότητα του για σκέψη και αφαίρεση.

Ο συντονισμός και ο συγχρονισμός είναι επίσης σημαντικά εργαλεία που βοηθούν στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος και στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης ανάμεσα στα μέλη της ομάδας κ τον χοροθεραπευτή.  Απαραίτητη προϋπόθεση η βλεμματική επαφή και στόχος η δημιουργία μιας κοινής κινησιολογικής γλώσσας.
Τέλος στοιχεία της πρωτόγονης έκφρασης (τεχνική χοροθεραπείας), όπως ο ρυθμός, η φωνή-φωνήματα, οι συμβολικές κινήσεις που ενώνουν τα αντίθετα (πάνω- κάτω, αριστερά-δεξιά), η συμμετρία, το καθρέφτισμα, η ηχώ των κινητικών ή φωνητικών εκφράσεων, η επανάληψη καθώς και το παιχνίδι (Winnicott, 1971) αποτελούν σημαντικά εργαλεία στα χέρια του χοροθεραπευτή.
Άλλα αποτελέσματα-στόχοι της χοροθεραπευτικής συνεδρίας είναι η ανασυγκρότηση του εγώ, η αναβολή ικανοποίησης, η δυνατότητα εστιασμού, η ανάπτυξη της πρωτοβουλίας, η δόμηση μιας θετικής ιδέας περί εαυτού, που οδηγεί σε υψηλότερη αυτό-εκτίμηση και η αύξηση της κοινωνικοποίησης.

Ως χοροθεραπευτές, δουλεύουμε πάντα προς την κατεύθυνση μιας ολιστικής θεώρησης και μιας πολυδιάστατης υπόθεσης εργασίας, για τη διαρκή ανάπτυξη και εξέλιξη του ατόμου. Για το λόγο αυτό, ενεργοποιούμε κάθε εργαλείο και τεχνική που διαθέτουμε, για να παρέμβουμε και να διευκολύνουμε. (Dr. Marcia B. Leventhal, 1991, μτφ. Έλλη Κήτα). Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητη η γνώση και η κατανόηση των διαφόρων θεωρητικών μοντέλων ψυχοθεραπείας και η ικανότητα της σύνθεσης στοιχείων και τεχνικών από άλλες προσεγγίσεις, ανάλογα το άτομο με το οποίο δουλεύουμε χοροθεραπευτικά (φύλο, ηλικία, ιστορικό), το πρόβλημα το οποίο το έχει οδηγήσει στη θεραπεία και την εκάστοτε χρονική στιγμή.

Από όλα τα παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε την αποτελεσματικότητα της Χοροθεραπείας ως μέθοδο θεραπείας, αλλά και ως μέσο αυτό-ανάπτυξης και αυτοπραγμάτωσης.

Πηγές

• Dolto Francoise 1984, Η ασυνείδητη εικόνα του σώματος, βιβλιοπωλείο της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα 2009, μτφ. Ε. Κούκη.
• Schott- Billmann France 1997, Όταν ο χορός θεραπεύει- εκδόσεις ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, Αθήνα 1998, μτφ. Λ. Χρυσικοπούλου
• Winnicott B. W. 1971, Το παιδί, το παιχνίδι και η πραγματικότητα- εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 1979, μτφ. Γιάννης Κωστόπουλος
• ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ (άρθρο για την Εγκυκλοπαίδεια Αποκατάστασης του MACMILLAN, 1994), μτφ. Άντα Παίζη.
• Leventhal M. B.  ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΜΙΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΜΕΘΟΔΟΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ, μτφ. Άντα Παίζη.
• Leventhal M. B.  ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ … προσαρμογή…ορισμός…ανάπτυξη, μτφ. Έλλη Κήτα.
• Leventhal M. B.  Ο ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΑΔΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ μτφ. Άντα Παίζη.
• Leventhal M. B. ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΩΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ
• ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Roehapmton Institute and Daci, Νοέμβριος 1991, Λονδίνο, Αγγλία, μτφ. Έλλη Κήτα.
• Leventhal M. B. «Η ΧΟΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ως θεραπεία επιλογής για παιδιά με συναισθηματικές διαταραχές και μαθησιακές δυσκολίες».
• ZOPER, September 1980, vol.51, no. 7, μτφ. Έλλη Κήτα.

Συγγραφή άρθρου:

Σταύρου Κωνσταντία, Χοροθεραπεύτρια – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας,
Μέλος της ένωσης Χοροθεραπευτών Ελλάδος,
Συνεργάτιδα του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τηλ.: 697.6776654 | Ε- mail: kstavrou1@hotmail.com

Πηγή: www.e-psychology.gr